آموزش از راه دور
مقدمه ای بر آموزش از راه دور :
آموزش از راه دور(DL) هر گونه یادگیری است که طی آن معلم و دانش آموز از نظر جغرافیایی دور از یکدیگر هستند . یادگیری از راه دور با استفاده از امکانات پست الکترونیکی، تولیدفیلم های آموزشی، تلویزیون کابلی، رسانه ها و یا هر تکنولوژی مرتبط با اینترنت از قبیل تابلوی پیغام ها، اتاق گفتگو و کنفرانس های کامپیوتری یا ویدیویی امکان پذیر است. در واقع آموزش از راه دور یک سیستم هدایت شده یا فرآیندی است که یادگیرندگان را به منابع دور دست متصل می کند. در ضمن، می تواند به عنوان ابزاری برای یادگیری مکمل نیز بکار گرفته شود.
آموزش از راه دور عبارت است از نوعی فرایند آموزشی که در آن تمامی یا بیشتر آموزش از طریق یاددهنده نسبت به فرد یادگیرنده فارغ از زمان و مکان انجام می گیرد، بدین مضمون که تمامی یا بخشی از ارتباط بین آموزگاران و آموزنده ها از طریق یک رسانه مصنوعی، خواه الکترونیک، خواه چاپی صورت می پذیرد. بنابرتعریف، در آموزش از راه دور ابزار نرمال یا اصلی ارتباط، فناوری است.
تکامل تاریخی آموزش از راه دور
1- نظام های مکاتبه ای : که در پایان قرن نوزدهم ریشه دارند، وهنوز پر استفاده ترین شکل از آموزش از راه دور در کشور های کمتر توسعه یافته می باشند؛ بر اساس یک راهنمای مطالعه در قالب متنی اغلب همراه با اجزاء شنیداری و دیداری همچون نوار کاست و اسلاید بوده و تعامل در روش مکاتبه ای از طریق نامه ها و دیگر اسناد نوشتاری و چاپی تهیه شده است، که از طریق سیستم های پستی فرستاده می شوند(یونسکو،2002).
2- نظام های آموزشی رادیو تلویزیونی: از فناوری های انتقالی متنوع بهره می گیرند- زمینی ، ماهواره ای و رادیو تلویزیون کابلی تا سخنرانی های زنده و ضبط شده در اختیار یادگیرنده های انفرادی ساکن در خانه و گروه هایی از یادگیرنده ها در کلاس های درس دور دست – جایی که ممکن است گونه ای از حمایت رو- در- رو فراهم آید، قرار می گیرند. برخی سیستم ها،رابطه های محدود رادیویی یا تبادل نظر ویدیویی را با شخص مربی در یک نقط? کانونی ارائه می دهند(همان منبع).
3- نظام های چند رسانه ای : شامل متن، رادیو، ویدیو، مواد رایانه ای ، وبه طور معمول گونه ای حمایت رو-در-رو از آموزگار می شود که هم به افراد و هم به گروه ها منتقل می گردد. در این رویکرد،که عبارت است از آنچه از سوی دانشگاه های باز به کار گرفته می شود، آموزش دیگر کار یک فرد نیست بلکه کار تیم هایی از متخصصان است. متخصصان رسانه ای ، متخصصان اطلاعاتی ، متخصصان طراحی آموزشی و متخصصان یادگیری برنامه ها برای اعزام بین شمار بالایی از یادگیرنده ها، که معمولاً در سرتاسر کشور پراکنده هستند، آماده می شوند(همان منبع).
4- نظام های اینترنتی: که در آنها مواد چند رسانه ای (نوشتاری ، شنیداری ، ویدیویی و رایانه ای) در شکل الکترونیکی از طریق رایانه ها- همراه با دسترسی به پایگاه های اطلاع رسانی و داده ای وکتابخانه های الکترونیکی – به افراد منتقل می شوند و تعامل بین معلم – دانش آموز، دانش آموز- دانش آموز، یک-یک ، یک –بی شمار، بی شمار- بی شمار را به صورت همزمان یا غیر همزمان – از طریق پست الکترونیکی، کنفرانس های رایانه ای و تابلو اعلانات و مانند آن میسر می سازند (همان منبع ).
اهداف آموزش از راه دور
شاید در دهه‌های قبل، سیستم استادمحوری و حضور فیزیکی در کلاس درس، تنها راه ممکن برای ادامه تحصیل در هشت مرکز آموزش عالی بود، اما حالا با وجود توسعه روزافزون دنیای آموزش مجازی، آموزش‌های سنتی در دانشگاه‌ها با یک رقیب قدرتمند روبه‌رو شده است.
آموزش از راه دور با بهره‌گیری از جهان اینترنت برای انتقال مفاهیم آموزشی به دانشجویان، هم‌اکنون به عنوان یک روش علمی و موثر در سیستم آموزش عالی شناخته می‌شود که روزبه‌روز نیز هواداران آن در حال افزایش است.
این سیستم آموزشی موجب می‌شود دانشجوی مجازی، وقت و انرژی کمتری برای یادگیری صرف کند و بسته‌های آموزشی را از طریق پست الکترونیکی، بهره‌گیری ازآموزش مجازی و کلاس‌های مجازی و استفاده از کتابخانه الکترونیکی دریافت کند.
اما آموزش از راه دور مجازی در ایران با مولفه‌های استاندارد دانشگاه‌های مطرح جهان فاصله زیادی دارد؛ به نحوی که می‌توان گفت آموزش‌های از راه دور در ایران در مقایسه با آموزش‌های مجازی در کشورهای توسعه‌یافته، شبیه کودکی است که نه‌تنها هنوز یاد نگرفته بدرستی راه برود، بلکه زمین زیر پای او هم برای حرکت هموار نیست.
مطابق برنامه پنجم توسعه کشور، ظرفیت پذیرش دانشجویان مجازی در کشور ما باید تا سقف 25 درصد افزایش یابد، اما با توجه به نبود زیرساخت‌های لازم برای توسعه این آموزش نوین در کشور، آموزش‌های مجازی نتوانسته جایگاه خود را در نظام آموزش عالی ایران پیدا کند.
براساس آمارهای ، هم‌اکنون بیش از 22 هزار دانشجوی مجازی در کشور ما تحصیل می‌کنند، اما با توجه به جمعیت چهار میلیونی دانشجویان ایرانی، می‌توانیم بگوییم حتی یک درصد از دانشجویان کشور هم در دوره‌های مجازی تحصیل نمی‌کنند؛ در حالی که این سیستم آموزشی می‌تواند براحتی در هزینه‌های آموزش عالی صرفه‌جویی کند.
مزیتهای آموزش از راه دور
انعطاف پذیر است
مزیت اصلی آموزش از راه دور انعطاف پذیری است. این مزیت، بسیاری از مربیان را تشویق کرد که پس از شیوع ویروس کرونا به دوره آنلاین آموزش از راه دور روی بیاورند، زیرا تحصیل از راه دور به دانش آموزان اجازه می دهد بدون نیاز به حضور فیزیکی در کلاس ها شرکت کنند.
این موارد فقط برخی از روش هایی است که اثبات می کند آموزش از راه دور انعطاف پذیری بیشتری نسبت به محیط کلاسی سنتی ارائه می دهد:
- معلمان و دانش آموزان می توانند یادگیری را با برنامه های شخصی خود تطبیق دهند.
- برخی از والدین می توانند برنامه های خود را برای کمک به فرزندانشان در آموزش از راه دور تنظیم کنند، اما ما می دانیم که این کار برای والدین کار دشواری است.
- آموزش از راه دور می تواند نیازهای بهره وری دانش آموزان را برطرف کند. به عنوان مثال، ممکن است یک دانش آموز صبح فاقد تمرکز باشد، اما بیشتر کارهای خود را عصر انجام دهد. برخلاف کلاس های سنتی، آموزش از راه دور نیازی به فراگیری دانش آموزان در زمان خاصی ندارد.
- در کلاس های آموزش از راه دور، دانش آموزان فضای یادگیری خود را با 20+ دانش آموز دیگر به اشتراک نمی گذارند و هر زمان که نیاز باشد می توانند سوالات خود را برای معلمان ارسال کند.
- آموزش از راه دور اغلب فقط به تلفن یا رایانه و اتصال به اینترنت ثابت نیاز دارد.
مناسب برای دانش آموزان با نیاز های ویژه
آموزش از راه دور می تواند مزایایی برای دانش آموزان با نیازهای ویژه داشته باشد، از جمله:
- یک فرایند یادگیری فردی که دانش آموزان دارای ADD یا تفاوت های یادگیری را در خود جای می دهد.
- برای دانش آموزان دارای معلولیت جسمانی، که هنگام رفت و آمد و حرکت از کلاسی به کلاس دیگر مشکل دارند، مناسب است.
- راه حل های در دسترس تر، مانند ابزارهایی برای افراد کم شنوا و گزینه ای برای توقف موقت، عقب بردن یا کند کردن فیلم های سخنرانی را دارد.
بستر آموزش آنلاین به طور مداوم با دانش آموزان با نیازهای یادگیری خاص سازگار می شود. وقتی در کلاس فیزیکی هستید و مجبورید نیازهای چند دانش آموز را همزمان مدیریت کنید، انجام این کار بسیار دشوارتر است.
رفت و آمد و دردسرهای رسیدن به کلاس را از بین می برد
همه معلمان و مدیران چنین تجربیاتی دارند: زنگ ساعت شما به صدا در نمی آید، ماشین شما روشن نمی شود و میلیون ها مورد دیگر که می تواند روی رفت و آمد شما تأثیر بگذارد و شما نه تنها دیر می رسید که آشفته و عصبی نیز هستید.
نیاز به رسیدن به یک مکان فیزیکی می تواند بر دانش آموزان و بزرگسالان فشار وارد کند. با آموزش از راه دور، این دیگر مشکلی نیست.
باعث صرفه جویی در زمان می شود
یکی از بهترین مزایای آموزش از راه دور این است که در طول روز در وقت شما صرفه جویی می کند:
در یک مدرسه به سبک سنتی، یک معلم بر کل کلاس دانش‌آموزانی نظارت میکند که گاهی با دوستانشان گپ میزنند، شوخی می کنند، یادداشت برای یکدیگر می‌فرستند و همه این موارد باعث حواس پرتی شده و زمان می برد. در آموزش از راه دور، اگرچه ممکن است کلاس‌های ویدیویی زنده وجود داشته باشد، اما بسیاری از محتواها به صورت 24 ساعته در دسترس هستند، از جمله سخنرانی‌های کلاسی ضبط شده، که منجر به وقفه‌های کمتری در مقایسه با یک محیط سنتی می‌شود.
آموزش از راه دور جایگزین مناسب آموزش حضوری
آموزش حضوری علی رغم مزایایی که برای یاگیرنده، یاددهنده و آموزشگاه دارد، برخی هزینه های غیرضروی را به هر دو طرف تحمیل میکند. از جمله اجبار به حضور فیزیکی در کلاس، هزینه های رفت و آمد، هزینه های مکان آموزش و سایر هزینه هایی از این دست که در طولانی مدت می تواند غیرقابل انکار باشد. فراگیران در آموزشگاه مجازی و آموزش از راه دور به دو دسته بزرگسالان (افراد بالای 18 سال) و افراد نیازمند آموزش تقسیم می شوند. دسته دوم افرادی هستند که شرایط سنی برای تحصیل را دارند اما به دلیل برخی موارد خاص که کمیسیون خاص آموزش و پرورش تشخیص می دهد، امکان ادامه تحصیل در مدارس عادی و روزانه را ندارند و باید از خدمات مدارس آموزش از راه دور استفاده کنند. مواردی از قبیل افراد متاهل و دارای معلولیت. این تفاوت در ارائه خدمات نشان از انعطاف خوب سیستم تحصیل از راه دور و مزایای خرید نرم افزار lms دارد.
منابع: