مفهوم و تعریف مدیریت آموزشی سامانه آموزش مجازی؛

ازآنجاکه مدیریت آموزشی سامانه آموزش مجازی نیز دربردارنده مفهوم کلی مدیریت در سازمان است قبل از تعریف مدیریت آموزشی، به تعریف مفهوم کلی مدیریت می‌پردازیم.

مدیریت در مفهوم کلی و عام آن به شکل‌ها و دیدگاه‌های متفاوت تعریف شده است، به گفته یکی از صاحب‌نظران، به تعداد نویسندگان مدیریت از مدیریت تعریف ارائه شده است. مع‌ذلک، همه اندیشمندان مدیریت در یک نقطه اتفاق‌نظر دارند و آن این است که مدیریت عامل رسیدن به اهداف سازمان است. استونر می‌گوید، «مدیریت فرآیند برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، هدایت و کنترل کوشش‌های اعضای سازمان و استفاده از تمام منابع سازمان برای دست‌یابی به اهداف معین سازمانی است» بیشترین تأکید این تعریف بر وظایف اصلی مدیریت و استفاده از همه منابع و امکانات برای رسیدن به هدف‌های سازمانی است.

فلیپو مدیریت را «هماهنگی همه منابع از طریق فرا گردهای برنامه‌ریزی و کنترل عملیات سازمانی به‌طوری که هدف‌ها را بتوان به‌طور مؤثر و صرف جویانه حاصل نمود» تعریف می‌کند. در این تعریف مدیریت جریانی مجموعه‌ای است که مهم‌ترین کار او هماهنگی برنامه‌ریزی و کنترل است. اساسی‌ترین نکته در تعریف فوق اصطلاحات مؤثر و صرفه جویانه است. مؤثر بودن کار مدیریت یعنی دست یافتن به هدف‌ها و آنچه سازمان می‌بایست به آن برسد. مفهوم صرفه جویانه به معنی استفاده مناسب، بجا و اقتصادی از امکانات و منابع موجود در سازمان است مدیریت باید در ظرف زمان امکان و رعایت عمرو انرژی مصرف‌شده از منابع استفاده بهینه کند.

دکتر علی علاقه بند، مدیریت را «به وجود آوردن و حفظ کردن محیطی که در آن افراد بتوانند در جهت برآوردن هدف معینی به‌طور مؤثر و کارآمد فعالیت کنند» تعریف می‌کند. در بیشتر تعاریف مدیریت، به انسان و کار کردن با انسان‌ها اشاره شده است.

یک تعریف دیگه از مدیریت این است که مدیریت هنر انجام دادن کارها به‌وسیله دیگران است. ازآنجاکه مدرسه یک نظام صد در صد انسانی است که عامل انسان هیچ سازمانی مثل یک کارخانه و یا حتی یک بیمارستان به‌اندازه مدرسه قوی نیست، مدیریت را با تکیه بر بعد انسانی آن از یک سو و با توجه به هدف الهی آن از سوی دیگر چنین تعریف می‌کنیم.

مدیریت یعنی:

کار کردن با مردم، میان مردم، برای مردم و به خاطر خدا همراهی و هماهنگی داشتن عضویت داشتن خادم بودن هدف الهی داشتن. منظور از تعریف فوق این است که هیچ نهاد اجتماعی بدون در نظر گرفتن مردم یا انسان‌ها و نیازهای آنها و بدون آنکه نظام متعلق به آنها باشد، تأسیس نمی‌شود، پس سیستم با نهادی که برای خدمت به انسان نباشد وجودش مورد سؤال خواهد بود، لذا مدیر باید با افرادی که در داخل یا خارج مدرسه هستند همراه وهمگام باشد.

مدیر میان مردم زندگی می‌کند و در جمع افراد سازمان عضویت دارد. منظور از عضویت این که او اعضای گروه اجتماعی است و سایر افراد، او را یکی از اعضاء و جزئی از خودشان به حساب می‌آورند. اگر نگاهی به زندگی پیامبر اکرم بیفکنیم، می‌بینم که آن حضرت قبل و بعد از بعثت در میان مردم بوده و همه جا عضو مؤثر گروه محسوب می‌شدند. با همه بزرگی و عظمت حضرت می‌فرمودند: ما انا الا کوا حد منکم من کسی جز یکی از شما نیستم برای مردم به مفهوم در خدمت مردم و خادم آن‌ها بودن است.

اما تعریف فوق و همه مفاهیم آن زمانی ارزش دارد که بگوییم همه کارهای مدیر برای رضای خداوند متعال انجام می‌گیرد. در مدیریت اسلامی هدف الهی است. همه کارها به خاطر خدا و رسیدن به او باید جنبه الهی داشته باشد. مشروعیت همه کارها، راه‌ها، روش‌ها و مسائل و هدف‌ها منوط به الهی بودن آنهاست. در ارتباط با تعاریفی که از مفهوم مدیریت داریم، تعریف مدیریت آموزشی در بستر سازمان آموزشی، کار مشکلی نخواهد بود.

فرهنگ لغات بین‌المللی تعلیم و تربیت مدیریت آموزشی را «بکار بردن تکنیک‌ها و روش‌های اداره سازمان‌های تربیتی با در نظر گرفتن هدف‌ها و سیاست‌های کلی تعلیم و تربیت» تعریف می‌کند.

وایلز مدیریت و رهبری سامانه آموزش مجازی را مترادف با تسهیل‌کنندگی می‌داند او می‌گوید «رهبری آموزشی عبادت از یاری و مدد به بهبود کار آموزشی است و هر عملی که بتواند معلم را بک قدم پیش‌تر ببرد رهبری آموزشی خوانده می‌شود.»

بنا بر آنچه که تاکنون گفته شد به عقیده ما مدیریت آموزشی فرآیندی است اجتماعی که با به‌کارگیری مهارت‌های علنی، فنی و هنری کلیه نیروهای انسانی و مادی را سازمان‌دهی و هماهنگی نموده و با فراهم آوردن زمینه‌های انگیزش و رشد، با تا همین نیازهای منطقی فردی و گروهی معلمان و دانش آموزان و کارکنان به‌طور صرفه جویانه به هدف‌های تعلیم و تربیت برسد.

در تعریف فوق، فرآیند دارای سه ویژگی است:

1- حالت کلی و تمامیت دارد منظور از این بیان انیست که مدیریت دارای اجزا و عناصر زیاد و فراوانی است که در یک مجموعه کلی را می‌سازد و کسی نمی‌تواند یکی و یا تعدادی از وظایف را به‌طور جداگانه در حالت انتزاعی مدیریت بداند.

2- مستمر و مداوم است تا زمانی که نظام تعلیم و تربیت و سیستم مدرسه وجود دارد، وظایف مدیریت نیز ادامه می‌یابد. کار مدیریت یک‌بار برای همیشه نیست. مدیر همیشه در حال برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، کنترل و انجام وظایف دیگر است.

3- مدیریت امری پویا و زنده است. زنده‌بودن مدیریت به این معنی است که مدیریت وضعی ثابت و ایستا ندارد، بلکه متغیر و فعال است که نسبت به زمان و مکان حالت یکسان و ثابتی ندارد پویا یعنی این که سازمان، افراد و درنتیجه مسائل سازمان و مدیریت از حالتی تا حالتی دیگر و از موقعیتی تا موقعیتی دیگر تغییر می‌یابد و قضاوت و تصمیم‌گیری درباره آن‌ها نیز شکل دیگری به خود می‌گیرد.

ماهیت رشته مدیریت آموزشی

رشته مدیریت آموزشی یکی از حوزه‌های مطالعاتی دانش مدیریت است. علم مدیریت آموزشی، مجموعه‌ای منسجم از دانش حاصل از کاربرد روش علمی به‌منظور توصیف خصوصیات و تبیین عناصر سازمانی و روابط فی‌مابین آنها در سازمان‌های آموزشی است. در این تعریف، عناصر سازمانی؛ متشکل از چهار سیستم بنیادی می‌باشند:

الف-سیستم رفتاری (فرد، گروه، سازمان غیررسمی و …)

ب- سیستم ساختاری (ساختار سازمانی، اهداف رسمی، مقررات، سازمان رسمی و …)

ج- سیستم تکنولوژیک (فرایندها و روش‌های تولید ستانده ها، تجهیزات و …)

د- سیستم محیطی (مشتریان و ارباب‌رجوع، رقبا، جامعه، دولت، تأمین‌کنندگان منابع و …)

علم مدیریت آموزشی، کارکردهای مدیریت در سازمان‌های آموزشی را بر تئوری و دانش علمی، مبتنی می‌سازد.کارکردهای مدیریت آموزشی؛ شامل برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، رهبری و کنترل در سازمان‌های آموزشی است.هدف سامانه آموزش مجازی بهبود اثربخشی، بهره‌وری و کیفیت در سازمان‌های آموزشی است. منظور از سازمان آموزشی؛ سازمانی است که به ارائه خدمات آموزشی می‌پردازد.